شمال نیوز: مازندران با تنوع فراوان نباتات و درختان، ذخیره گاه بیش از ۸۰۰ نوع از انواع گیاهان دارویی است، علیرغم ظرفیت های بیشمار این حوزه در عرصه های مختلف صنعت، تجارت، تولید، اشتغال و کارآفرینی اما تاکنون آنطور که شایسته است از این توان بالقوه استفاده نشده و گیاهان دارویی عمدتا در مسیر خام فروشی مورد بهره برداری قرار گرفته اند.

ایران رویشگاه اصلی بسیاری از گونه های دارویی با ارزش است، این گونه ها در شرایط طبیعی و با بارندگی مختصر مواد موثره نسبتاً بالایی تولید می کنند که می تواند با کشت اصولی افزایش یابد و از این رهگذر تولیدات گیاهان دارویی، مصرف داخلی و صادرات آن افزایش یابد.

معاون مدیریت باغبانی و مجری گیاهان دارویی سازمان جهاد کشاورزی مازندران در گفت وگو با ایسنا، به اهمیت و لزوم توسعه کشت گیاهان دارویی در مازندران اشاره کرد و گفت: در جنگل ها و منابع طبیعی استان، حدود ۸۰۰ گونه گیاهان دارویی متفاوت شناسایی شده است.

حسین ملایی با بیان اینکه توسعه تولید گیاهان دارویی می تواند درآمد بهره برداران در روند تولید محصولات را افزایش دهد، اظهار کرد: استفاده از ظرفیت گیاهان دارویی استان موجب ایجاد اشتغال و توسعه اقتصادی می شود همچنین تنوع اقلیمی، وجود اراضی مستعد اعم از اراضی دشت، میان بند و ییلاقات استان بر ظرفیت تنوع گونه ای و امکان کشت انواع گیاهان دارویی افزوده است.

ملایی افزود: استان مازندران استعداد خوبی جهت کشت و تولید گل گاوزبان، گل محمدی، خار مریم، به لیمو، انواع گونه های خانواده نعناع و ده‌ها نوع گیاهان دارویی شناسایی شده را دارا بوده و جهت شناساندن گیاهان دارویی استان و توجه به تولید این محصول باید اقدامات ترویجی بیش از پیش در مناطق مستعد توسعه پیدا کند.

برنامه های جهاد کشاورزی مازندران در راستای ارتقای تولید گیاهان دارویی

وی با بیان اینکه دانه کنگر جزء ۲۰ گیاه اول مصرفی دنیاست که بومی مازندران و از کیفیت مطلوبی نسبت به سایر مناطق برخوردار است، تصریح کرد: در حال حاضر گل گاوزبان از نظر  حجم و سطح زیر کشت گیاهان دارویی در استان مازندران بیشترین تولید را از آن خود کرده و سازمان جهاد کشاورزی در تلاش است جهت ارتقای درآمد تولیدکنندگان این محصول با ایجاد توسعه صنایع بسته بندی و فرآوری، کاهش قابل توجه عرضه خام و فله ای گیاهان دارویی را محقق سازد.

معاون مدیریت باغبانی و مجری گیاهان دارویی سازمان جهاد کشاورزی مازندران به دیگر برنامه های استان پرداخت و گفت: آموزش و ترویج کشت انواع گیاهان دارویی به خصوص گل محمدی، ایجاد ارتباط با شرکت های داروسازی و حذف واسطه های خرید، ارتباط با موسسات تحقیقاتی و بکارگیری آخرین دستاوردهای تحقیقاتی در تولید گیاهان دارویی، توسعه صنایع تبدیلی و بسته بندی گیاهان دارویی از دیگر برنامه های استان است.

ملایی در مورد وضعیت تولید واحدهای فرآوری گیاهان دارویی ابراز کرد: با وجود استعدادهای بالقوه، مازندران شاهد رشد قابل قبولی در زمینه گیاهان دارویی و گل محمدی به لحاظ کشت و پرورش بوده است. طبق آخرین آمار در سال ۱۴۰۰، استان با داشتن سطحی معادل ۱۳۰۰ هکتار از ۲۴ گونه گیاهان دارویی و میزان تولید معادل ۲۵۰۰ تن، نقش تعیین کننده ای در عرضه تولید گیاهان دارویی و در حوزه سلامت و بهداشت کشور را دارا است و بررسی وضع موجود و روند فعالیت های گذشته گیاهان دارویی در مازندران نشان می دهد که این استان با توجه به دارا بودن شرایط اقلیمی مساعد از موقعیت ممتازی در کشور برای تولید گیاهان دارویی برخوردار است.

مزایای فعالیت در حوزه تولید گیاهان دارویی

وی ادامه داد: بر اساس عواملی چون حفظ و حراست از گونه های موجود در طبیعت، گرایش به استفاده  از مواد طبیعی، دارو، غذا و کاهش مصرف مواد سنتتیک با توجه به اثرات مضر آن ها در دراز مدت، افزایش جمعیت و بالطبع افزایش میزان استفاده از گیاهان دارویی، وجود بازارهای بزرگ جهانی در امر تولید و بازاریابی گیاهان دارویی، مصرف روبه افزایش سالانه گیاهان دارویی در جهان و این واقعیت که حداقل بیش از ۶۰  درصد داروهای شیمیایی نیز منشاء گیاهی دارند، فرآیند تولید تا فرآوری بازاریابی و مصرف این گیاهان زمینه سازی اشتغال قشر زیادی از فارغ التحصیلان بخش کشاورزی را فراهم می‌آورد.

معاون مدیریت باغبانی و مجری گیاهان دارویی سازمان جهاد کشاورزی مازندران در مورد مزیت کشت گیاهان دارویی تاکید کرد: فرآهم سازی زمینه اشتغال، کمک به اقتصاد و ایجاد درآمد به ویژه برای کشاورزان و روستانشینان کم درآمد، حفظ محیط زیست و جلوگیری از آلودگی های ناشی از صنایع مخرب و حفظ منابع آب و خاک از مزیت های کشت گیاهان دارویی است.

ملایی ظرفیت های استان مازندران را در زمینه تولید گیاهان دارویی اینگونه عنوان کرد: شرایط اقلیمی مناسب، وجود گونه های گیاهان دارویی خودرو و بومی(جنگلی و مرتعی) گل گاوزبان زبان، گزنه، سرخ ولیک، زولنگ، اناریجه و غیره، وجود اراضی مستعد کشت گیاهان دارویی (اراضی شیب دار) و وجود شرکت های فعال تولید و فرآوری گیاهان دارویی از مزیت های تولید گیاهان دارویی است.

اقدامات انجام شده در بخش گیاهان دارویی استان

وی در خصوص اقدامات انجام گرفته در بخش گیاهان دارویی استان مازندران تصریح کرد: برنامه ریزی و اجرای کشت ۵۰۰ هکتاری گل محمدی در قالب طرح اقتصاد مقاومتی در بخش دودانگه و چهار دانگه شهرستان ساری، پرداخت تسهیلات بانکی به مبلغ ۱۲ میلیارد ریال از محل تبصره ۱۸ و همچنین مبلغ ۶ هزار میلیون ریال تسهیلات کم بهره از صندوق کارآفرینی امید به متقاضیان کشت گیاهان دارویی، پرداخت مبلغ ۱۳۰۰ میلیون ریال اعتبارات یارانه ای به کشاورزان جهت خرید بذر و نشا و نهال گیاهان دارویی، برنامه ریزی برگزاری کلاس های آموزشی ترویجی گیاهان دارویی در سطح بهره برداران و کارشناسان، برگزاری کمیته فنی گیاهان دارویی، تهیه نقشه راه گیاهان دارویی استان با همکاری بخش‌های دانشگاهی تحقیقاتی و خصوصی، برگزاری جشنواره و نمایشگاه‌های گیاهان دارویی، صدور مجوز تولید نهال و نشا گیاهان دارویی بخشی از این اقدامات است.

معاون مدیریت باغبانی و مجری گیاهان دارویی سازمان جهاد کشاورزی مازندران با بیان اینکه ارزش اقتصادی گیاهان دارویی استان ۱۳۵ میلیارد تومان است، افزود: تعداد گونه های کشت شده ۲۴ گونه شامل گل محمدی، گل گاوزبان، نعناع فلفلی، آویشن و به لیمو و غیره است، همچنین اشتغالزایی ۱۵۰۰ نفر به صورت مستقیم و ۱۳ هزار نفر غیرمستقیم را فرآهم آورده است.

ملایی در خصوص تعداد واحدهای فرآوری گیاهان دارویی گفت: تعداد ۲۰ واحد فرآوری گل محمدی ،خشک کنی و بسته بندی گیاهان دارویی در سطح استان فعال است.

زوایای کمی و کیفی گیاهان دارویی

حسین مرادی رئیس پژوهشکده گیاهان دارویی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری نیز در گفت و گو با ایسنا، با بیان اینکه ظرفیت گیاهان دارویی استان مازندران از ۲ زاویه کمی و کیفی قابل بررسی است، اظهار کرد: با توجه به اینکه استان مازندران و در مجموع کشور ایران دارای تنوع گیاهی فراوانی است، استان سرسبز مازندران از تنوع گیاهی بیشتری برخوردار است.

وی افزود: به طور کلی ۸ هزار گونه تنوع گیاهی در داخل کشور وجود دارد که نسبت به قاره اروپا از تنوع بیشتری برخوردار است. بیش از ۲۳۰۰ گونه از این تعداد دارای خواص دارویی، عطری، ادویه ای و حتی آرایشی بهداشتی است و حدود ۸۰۰ گونه گیاهی به عنوان گیاهان دارویی در استان مازندران شناخته شده است.

رئیس پژوهشکده گیاهان دارویی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری با بیان اینکه در بخش کمی نیز مازندران دارای ظرفیت بالایی از گیاهان بومی خودرو در مناطق مختلف است، تصریح کرد: از آنجا که در مازندران هم دشت و هم مناطق مرتفع وجود دارد بنابراین به ازای ارتفاع تنوع گیاهی زیادی وجود دارد.

مرادی متذکر شد: در بخش کیفی نیز با توجه به اینکه تنوع آب و هوایی  از شرق استان به سمت غرب استان وجود دارد و از سوی دیگر مواد موثر در داخل گیاهان دارویی شدیدا تحت تاثیر آب و هوا و خاک قرار می گیرند بنابراین کیفیت های متفاوتی از مواد موثر گیاهان در استان مازندران وجود دارد که به صورت خودرو رشد می کنند.

وی خاطرنشان کرد: در پژوهشکده زیستی گیاهان دارویی که وابسته به دانشکده علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری است، برنامه ریزی شده که در پایان نامه های مختلف دانشجویان تحصیلات تکمیلی تعدادی از گیاهان دارویی در مناطق مختلف مورد بررسی قرار گیرد.

این استاد دانشگاه با عنوان نمونه بنفشه معطر را مورد بررسی قرار داد و گفت: این گیاه در ارتفاعات مختلف جمع آوری شد و تعداد زیادی از مواد موثره این گیاه در آزمایشگاه های پژوهشکده مورد ارزیابی قرار گرفت، اثر تاثیرات محیطی به شدت در داخل مواد موثره این گیاه دیده شد و حتی مواد موثره با کیفیتی در برخی مناطق مشاهده شد و بر اساس اندازه گیری ها قابلیت تقسیم به اثرات و مواد مختلفی دارد. در کنار آن تعدادی از مواد موثره تحت تاثیر آب و هوایی در دشت و ارتفاع دیده شد و این تنوع روی قارچ، پامچال، اناریجه، گل گاوزبان مشاهده شده است.

رئیس پژوهشکده گیاهان دارویی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری یادآور شد: به دلیل تنوع کمی و کیفی مطلوبی که وجود داشت پژوهشکده تصمیم گرفت یک هرباریوم یعنی محل شناسنامه دار کردن گیاهان بومی منطقه ایجاد کند و تعدادی از محققان مشترک با دانشگاه گلستان و دانشگاه تهران به عنوان مجریان این طرح تحقیقاتی در صدد این هستند که تمامی گیاهان مطلوب مازندران جمع آوری و خشک و در داخل این هرباریوم به صورت شناسنامه دار  قرار گیرد که قابل استفاده برای همگان به عنوان پایه تمام تحقیقات در فضای مجازی نیز خواهد بود.